Petje af voor de Vlaamse Hersteldag

Opening door dagvoorzitter Patrick Colemont

Vol nieuwsgierigheid ging ik deze dag tegemoet. Aangekomen in Gent begaf ik me naar de grote zaal van de Vooruit, waar dagvoorzitter Patrick Colemont ons enthousiast verwelkomde met een petje op! Het acrostichon van herstel in afbeelding hierboven komt van hem (HERSTEL: Hoop, Eigen kracht, Regie, Steun, Eerlijk, Liefde). Hij besprak de verschillende petjes die mensen opnemen in hun maatschappelijk leven. Hoe de rol als patiënt in de samenleving kan overlappen met de rol als hulpverlener en omgekeerd. Het lijkt wel de rode draad van deze dag: de grensvervaging tussen hulpvrager en hulpverlener. De nadruk ligt op de overlapping die aanwezig is in de psychiatrische context. Wat de verbinding tussen mensen, en dus herstel, ten goede komt. De maskers vallen af, ze worden zichtbaar gemaakt in de vorm van petjes, en zo komt de mens zelf weer op de voorgrond. En daar ligt herstel in het vizier.

 Gentse schepen Rudy Coddens over psychosociaal herstel in zijn stad

Het begon al met het welkomstwoord van Rudy Coddens. Hij is vanaf januari 2019 schepen van Sociaal beleid & Armoedebestrijding, Gezondheid & Zorg, Seniorenbeleid en Financiën in Gent. Hij heeft een vooropleiding als verpleegkundige in zijn zak. Er klonk applaus uit de zaal toen hij daar merkbaar trots voor uitkwam. Zo zie je hoe verschillende petjes al mooi samen kunnen gaan en dit in het voordeel kan spelen van herstel. Hij gaf ons een mooi overzicht van alle lopende initiatieven en organisaties in Gent die aan psychosociaal herstel werken.

 Dr. Jürgen De Fruyt is zowel psychiater als psycholoog

Vervolgens gaf Jürgen De Fruyt, een bescheiden psychiater, ons een pakkend, eerlijk en genuanceerde lezing. Zelf zorgen zijn verschillende rollen, als medisch en klinisch psychiater, versus een vervolgopleiding als psycholoog en therapeut voor een moeilijk spagaat. Waar er vroeger vooral gegrepen werd naar medicalisering en institutionalisering, probeert hij aan te sporen om daar nu met zijn allen wat van terug te komen. Zoals vroeger dokters aangeraden werden antibiotica voor te schrijven en dit later bewezen werd niet te helpen bij een simpele verkoudheid. Zo is er ook nu een voortschrijdend inzicht met betrekking tot psychofarmaca. Dr. Jurgen De Fruyt spoort aan tot menselijkheid, want om te komen tot herstel, creëren we samen, in relatie met en tot elkaar, een verhaal. Een herstelverhaal. Vanuit historisch perspectief waarschuwt hij voor de huidige psychiatrisering van de maatschappij. Waar de instituten en organisaties van bovenaf richtlijnen krijgen en ideeën overnemen. Co-creatie tussen hulpverlener en hulpvrager zorgt voor een betekenisvol verhaal en herstelproces, waar richtlijnen van bovenaf kunnen in tegenwerken. Daarom benadrukt dr. De Fruyt dat mensen in hun maatschappelijke rol, minstens 20% bewegingsvrijheid nodig hebben. Om zo in de context van iemands herstel te kunnen zoeken naar een verhaal, een herstel dat past voor de mens in kwestie. Het is in die vrijheid dat de relatie, de menselijkheid van organische unieke herstelvorming, haar kans krijgt om te (ont)staan. Met te veel controle en het kopiëren van richtlijnen van bovenaf, ontstaat er vervreemding en de ontmenselijking van de mens. Daarom horen de organisaties te waken over hun onafhankelijkheid in de samenleving, en koesteren we best vooral de organisaties die vanuit de mensen zelf komen. Zodat ze los kunnen blijven bewegen en ageren. Het vervulde mijn hart met hoop om deze man dit, op zijn genuanceerde manier, te horen verkondigen.

Moedige getuigenis door Veerle Janssens

Na deze lezing stonden er verscheidene zaken op het programma. Discussies, workshops, een werkwinkel, een film en mededelingen... Keuze genoeg! Ik koos voor de lezingen van Veerle Janssens en Anita Berx. Veerle Janssens gaf een moedige getuigenis, over wat een vrouw met een kinderwens kan overkomen wanneer medicatie bij de ivf-behandeling voor heftige psychische nevenwerkingen zorgt. Met haar boek "Een tijd tussen al mijn tijden" neemt ze je mee in een harde realiteit van de psychiatrie waar mensen nog in een isoleercel terechtkomen. Wat ze in haar blauw-grijs schriftje schreef tijdens haar opname, over haar beleving en gevoelens, stond in een rechte lijn tegenover wat er in haar medische dossier werd geschreven over "haar beleving". Ze toont hoe de hulpverlening conclusies trekt zonder de beleving van de patiënt en diens mening effectief te betrekken in het herstelproces. Op die manier is het moeilijk effectieve goede zorg te bieden. Meer betrokkenheid, en oprechte conversaties, hadden een wereld van verschil kunnen betekenen voor haar. Ook op dit eigenste moment zijn er mensen in opname die niet gehoord worden. Toch merkt Veerle op, waren het momenten van vertrouwen tegenover haar kunnen en mogelijkheden, die voor haar het verschil maakten. Bijvoorbeeld toen ze het vertrouwen kreeg, en de vrijheid, maar onder bepaalde voorwaarden, om tijdens haar opname haar vrijwilligerswerk op te nemen op het weekendfestival "Manifiesta".

De krachtige drijfveer van Anita Berx

 Vervolgens kwam het verhaal van Anita Berx. Haar moeder was psychisch kwetsbaar en werd geregeld opgenomen. Dit maakt dat Anita een KOPP-kind is (= kind van een ouder met psychische problemen). Zij kreeg destijds weinig uitleg over wat er aan de hand was en betrok veel van wat er gebeurde op haarzelf. Vanwege deze ervaringen kreeg ze een onwaarschijnlijk krachtige drijfveer om hier mee aan de slag te gaan. Met haar boekje: "Mijn mama (papa) heeft wolkjes in haar (zijn) hoofd" geeft Anita een makkelijke methode mee, aan hulpverleners en ouders, om kinderen op de hoogte te stellen van de psychische situatie van de ouder(s). Op een speelse wijze kan dit het schuldgevoel en de angst wegnemen bij het kind, en het levert bovendien begrip voor de ouder op. Haar verhaal raakte me omdat ze er persoonlijk voor gezorgd heeft, met een simpele maar degelijke methode, dat de verbinding tussen kind en ouder, en daarbij de hechting van het kind, gezond kan blijven, ondanks de moeilijkheden van de ouder(s). Terecht wil ze haar boekje verspreid zien over heel Vlaanderen, in scholen of de ggz. Bij deze onderstreep ik dit en raad ik haar boekje ten zeerste aan!

Fenomenaal optreden van ‘Out of My Box”

Daarna had ik nood aan een streepje muziek. Eén van de hoogtepunten op de vijfde Vlaamse Hersteldag: het optreden van ‘Out of My Box’. Een band waarvan de leden een link hebben met psychische kwetsbaarheid als hulpvrager of -verlener bij Sint-Hiëronymus in Sint-Niklaas. Nog nooit heb ik op zo'n buitengewone manier verschillende getuigenissen gehoord van het vallen én opstaan van mensen. Wat een lef heeft deze band! Hoe kwetsbaarheid mensen samen brengt en ze de kracht geven om naar buiten te treden met hun verhaal. Het pakte me, lied na lied. Verhaal na verhaal. Ik kreeg zin om me bij hun rangen te voegen, ook al ben ik totaal niet muzikaal aangelegd. Fenomenaal! Als je ooit de kans krijgt om naar een van hun optredens te gaan: doen!

Psychologe Sanne Winchester, gewonde genezer

Sanne Winchester is een psychologe uit Nederland en kwam vertellen over de "gewonde genezer". Zelf leidt ze aan een angststoornis en werd ze in contact met een patiënt daarin getriggerd en uitgedaagd. In haar boek "Ik mag niet bang zijn" vertelt ze hoe ze haar eigen kwetsbaarheid uiteindelijk kon inzetten in haar werk, zonder dat het een obstakel vormde voor de behandeling van haar patiënt. Dit ging niet zonder slag of stoot, gezien haar eigen paniekaanvallen. Sanne vertelt over hoe kwetsbaarheid een kracht is, die we willen zien of vinden in de ander en tegelijk zo min mogelijk zelf willen tonen. Het is als hulpverlener zaak om de eigen kwetsbaarheid in te zetten, en dit met empathie, in plaats van met sympathie. Met een animatiefilmpje toonde ze het verschil tussen de twee. Frida Kahlo is een kunstenares die haar inspireert in haar werk als psychologe. Deze bekende Mexicaanse kunstenares vond vanuit haar pijn en gebreken de kracht om haar beleving vast te leggen op doek, met verf en penseel. Schoonheid creëren uit de pijnlijke momenten. Dit is waar elke "gewonde genezer" toe in staat is!

Eindlezing door Peter Dierinck over de kansen die multilogem biedt

Peter Dierinck gaf tenslotte de eindlezing. Hij is auteur van “Hoop verlenen” en “Kwartiermaken”. Hij bracht op deze dag als psycholoog en kwartiermaker uitleg over multilogem. Het wijkgericht werken met geestelijke gezondheid, genaamd kwartiermaken, kent multilogem als een veelstemmigheid die als doel heeft om gemeenschap te creëren, vandaar de 'gem' in het woord. Een activiteit dus, waar ze tot een degelijke dialoog willen komen tussen diverse mensen. Dit om seriële zorg te voorkomen, waarbij een bepaalde vorm van zorg bij een instantie volledig wordt stopgezet en moet worden overgenomen door familie of een andere instantie, zonder enig overlappingsmoment. Zonder mogelijkheid tot dialoog, tussen de twee chronologisch opvolgende zorg, dan heb je kans op situaties zoals bijvoorbeeld bij Jonathan Jacob het geval was. Dit kan voorkomen worden met multilogem. Jonathan werd onderzocht door een huisarts en was duidelijk psychotisch. Door gebrek aan dialoog met andere deskundigen heeft de politie buitenproportioneel gereageerd, wat leidde tot zijn dood. Dit komt mede door het bestaan van seriële zorg. In plaats van het gebruik van multideskundigheid op een plek in één situatie, wordt elke instantie apart aan haar lot overgelaten wat betreft informatie en degelijk bijbehorend advies. Een lappendeken als symbool voor multilogem en dialoogvormende samenwerking, is wat Peter Dierinck ons tenslotte nog meegeeft.

 
Een verbindende en geslaagde dag

De Hersteldag werd afgesloten met een pakkend positieve noot. Verschillende participanten op de Hersteldag konden een petje opzetten, om aan te geven dat ze graag hun ervaringen wilden meegeven aan het publiek. Samen kwamen een zevental participanten op het podium, uitgezonderd de participant die gebruikmaakte van een rolstoel. Er werd in dichtvorm voorgedragen, geïmproviseerd en oprecht complimenten uitgedeeld. Het bracht me tranen in de ogen, een bonzend warm hart, en een hoopvol blij gezicht.

Wat mij betreft een uitermate verbindende en geslaagde dag!

Proficiat aan alle deelnemers en organisatoren!